Dzieci z Wrześni (album mp3 + scenariusz gratis)

Scenariusz ten można nabyć w postaci fizycznej. Książka z płytą kosztuje 65 zł. Publikację tę można znaleźć tutaj.

Słowo wstępne

Scenariusz ten dedykuję dzieciom z Wrześni, które od 1901 roku podjęły w szkołach bierny protest przeciw germanizacji. Polityka Prus w tamtym czasie zmierzała do unicestwienia wszelkich przejawów polskości. Konsekwentnie realizowana, miała stopniowo zgermanizować ludność polskiego pochodzenia. Prusacy nie docenili jednak ducha naszego narodu. Kolejne pokolenia Polaków nie pozwoliły obumrzeć korzeniom, dlatego co rusz z tych korzeni wyrastały nowe pędy polskości, zdolne do walki o ojczyznę.

Protest dzieci z Wrześni jest jednym z wydarzeń historycznych „przerabianych” w szkole, jest więc znany. Moim celem jest skonfrontowanie historii z teraźniejszością. Wydaje się, że dzisiaj młodzież nie musi, a nawet, jak twierdzą niektórzy socjologowie, nie ma o co walczyć. Oczywiście zawsze musi walczyć o siebie, ale żyjący w stosunkowo komfortowych czasach młodzi Polacy mogą czuć się wolni i korzystać z wielu dobrodziejstw. Zdarza się również, że pewne środowiska, w sytuacji tej sielanki, usiłują wikłać młodych w walkę a to polityczną, a to ideologiczną, widząc we wszystkim i wszystkich nie wpisujących się w ich wizję świata, wrogów. Bywa, że młodzi poszukujący celu życia bezrefleksyjnie „kupują” co im się podsuwa, również ideologię. Oczywiście prawdą jest, że w czasach wszechobecnego marketingu i bezgranicznej konsumpcji życia zniewala się człowieka, jednak skala tego zagrożenia jest trudna do określenia. Zdecydowanie większą siłą i wartością samą w sobie jest stan wolności, o którą walczyły całe pokolenia Polaków. Rzecz tylko w tym, by tę wolność pielęgnować i doceniać a całą energię kierować w stronę i na rzecz drugiego człowieka - czyli miłości. Od wielu lat Polacy nie muszą już walczyć z bronią w ręku i nie giną na frontach. Analizę obecnego stanu życia młodych Polaków zostawiam socjologom i psychologom oraz każdemu z osobna. Bezwzględnie jednak należy o tym rozmawiać a młodym nieustająco stwarzać alternatywę, by nie wyzbyli się empatii i wrażliwości. Uczmy młode pokolenia postaw prospołecznych i takich, które służą cywilizacji. Bądźmy czujni i kontrolujmy stan egoizmu narodowego. Utrzymujmy w granicach to, co ich wymaga, a szanujmy i doceniajmy zanikanie granic dzielących ludzi i narody. Zawsze należy zaczynać od siebie i działać na szczeblu, na którym się stoi oraz w rzeczywistości, na którą realnie ma się wpływ. Proponuję zatem by dyskusję toczyć w środowisku, w którym żyjemy i pracujemy, czemu ta sztuka teatralna, z elementami akademii, ma służyć. „Dzieci z Wrześni” są przykładem walki bez przelewu krwi, skutecznej i mądrej. Obyśmy nie zaprzepaścili tej spuścizny.

O scenariuszu

Scenariusz „Dzieci z Wrześni”, to sztuka trzyaktowa, niewymagająca wielkiego zaangażowania materialnego. Można ją zrealizować w niewielkim składzie aktorskim, nawet dziesięcioosobowym, ale sugerowana ilość aktorów i wokalistów to około 20-30 osób.

Fabuła w skrócie

– Akt I ukazuje przeciętną trzypokoleniową polską rodzinę mieszczańską i formację patriotyczną młodych (kilkoro dzieci). Wnętrze skromne, utrzymane w stylu mieszczańskim (Września to miasto). W trakcie patriotycznej rozmowy dzieci informują rodziców o tym, że będą protestowały w szkole.

Występują: OJCIEC, MAMA, BABCIA, JASIEK, BRONKA, STAŚ, WOKALISTA lub WOKALISTKA, CHÓR

– Akcja Aktu II rozgrywa się w szkole, w klasie. Scenografię można przygotować inspirując się historycznym zdjęciem, do którego link podany jest w słowie wstępnym do Aktu II. NAUCZYCIEL/KA przymusza dzieci do mówienia w języku niemieckim. Dzieci protestują, wywiązuje się wymiana zdań pomiędzy uczniami a NAUCZYCIELEM/KĄ, który/a ucieka się do przemocy. DZIECI są nieugięte, stawiają bierny opór. Gdy dzieci opuszczą szkołę NAUCZYCIEL/KA zapadnie w sen, który jest ilustrowany w sztuce a pokazuje jej/jego obsesję. Gdy pojawią się RODZICE, sytuacja się zaogni. Zawarta w tym akcie piosenka pt. „Dzieci z Wrześni” powinna pięknie wybrzmieć i wzbudzić emocje. Cytaty z twórczości Marii Konopnickiej i Henryka Sienkiewicza ukazują skalę protestu. Akt II kończą NARRATORZY,  którzy dopowiadają do końca co wydarzyło się we Wrześni.

Występują: NAUCZYCIEL lub NAUCZYCIELKA, ROMEK, BRONKA, STAŚ, TEKLA, MARIA KONOPNICKA, HENRYK SIENKIEWICZ, NARRATOR I, NARRATOR II, PIES, WRÓBEL, KOT, MAMA, UCZNIOWIE (przynajmniej 8-10 osób), RODZICE (minimum troje), ŻOŁNIERZE (minimum dwóch)

– Akt III. Prosta scenografia z ławką szkolną w centrum, na której siedzi BRONKA – jedna z największych bohaterek protestu. Ławka taka znajduje się we Wrześni w formie pomnika przedstawiającego siedzącą w niej Bronisławę trzymającą polski katechizm a odpychającą pruski. AKT III jest głosem dzieci, którym nie dane było żyć w wolnej ojczyźnie a zarazem dialogiem pokoleń. Interakcja Bronki ze współczesnymi młodymi stanowi trzon Aktu III. W ostatniej odsłonie jest dużo śpiewania wieńczącego przedstawienie i wiersz – puenta.

Ścieżka dźwiękowa

Ścieżka dźwiękowa składa się z pięciu piosenek i pięciu podkładów muzycznych. Jest muzyka ilustracyjna oraz jeden efekt dźwiękowy. W sumie 14 znaczników.

Czas trwania

Nie jestem w stanie określić dokładnego czasu trwania tego przedstawienia, bo to zależy od wielu czynników organizacyjnych, od tempa recytowania wierszy i dialogów, od indywidualnych rozwiązań Reżysera i sprawności obsługi dźwięku, przebudowy scenografii itp. Zakładając, że scenariusz jest realizowany w całości  a nie uzupełniany pomysłami Reżysera, to minimalny czas trwania przedstawienia  wyniesie 35 min. ale zapewne może trwać i 45 min. Pięć piosenek zajmie 15 min. Zdaję sobie sprawę, że cześć realizujących będzie zmuszona do skrócenia scenariusza. Przykładowo, można zrezygnować z wiersza Marii Konopnickiej, czy manifestu Henryka Sienkiewicza a także innych, nie wpływających na fabułę tekstów. Jestem jednak przeciwnikiem uzupełniania. Zawsze staram się, by scenariusz był kompletny.

UWAGA! WAŻNE!

- Na płycie ze ścieżką dźwiękową znajduje się plik tekstowy w formacie WORD ze scenariuszem do edycji (można drukować i nanosić uwagi) oraz projekt plakatu w dwóch formatach.

- Obowiązującym i ostatecznym jest tekst znajdujący się w książce. W pliku tekstowym dołączonym do płyty mogą wystąpić minimalne różnice z tekstem książkowym (bazowym). Mogą to być jedynie nieznaczne różnice, jednak na etapie pierwszych prób warto skonfrontować oba teksty.

- W razie zniszczenia lub zagubienia nośnika CD nie ma możliwości zakupienia samej płyty ze ścieżką dźwiękową. Współczesne technologie pozwalają zaraz po nabyciu zgrać zawartość płyty na komputer i posiadać bezpieczne archiwum.

- Zgodnie z prawem autorskim, nabycie publikacji (książka plus płyta) uprawnia do wykorzystywania jej na użytek własny. Scenariusza i CD nie wolno w całości lub w częściach kopiować, rozpowszechniać ani przekazywać osobom trzecim.

FRAGMENT SCENARIUSZA

AKT I

RODZINNY DOM

Występują: OJCIEC, MAMA, BABCIA, JASIEK, BRONKA, STAŚ, WOKALISTA/KA, CHÓR (trzy role dzieci można rozbić na więcej osób)

Kostiumy: Warto zadbać o kostiumy, aby były choć zbliżone do tych z epoki. Np.: fartuchy / mundurki szkolne.

Scenografia: Wnętrze miejskiego mieszkania (może też być wnętrze wiejskiej chałupy, ale zważywszy na to, że Września jest miasteczkiem, proponuję raczej poszukać inspiracji i przygotować scenografię sugerowaną w pierwszej kolejności).

OJCIEC (mówi do dzieci)

Słuchajcie mnie i zapamiętajcie na całe życie: mój, świętej pamięci, ojciec a wasz dziadek Michał, kiedy jeszcze żył, mówił do mnie małego: Synu, mogą ci zabronić języka ojczystego, i nie pozwalać nosić ani wywieszać polskiej flagi, mogą zdeptać godło, ale do serca dostępu nie mają! Tego co nosisz w sercu nikt ci nie wyrwie.

JASIEK

I w głowie nie skuje kajdanami myśli.

OJCIEC

Cała prawda. Mogą  na różne sposoby wynaradawiać człowieka i zmuszać do niegodnych ojczyzny czynów ale na myśli – póki masz swoje i jesteś do nich przekonany, wpływu nie mają. Dokąd my z matką żyjemy, będziemy stróżami ojczyzny - Polski i serc waszych stróżami.

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>> 

⨀ Nr 1 na CD – „Ilustracja muzyczna I”

MAMA

Przyjdzie taka chwila

- obyście jej doczekali,

gdy serce do zrywu dojrzeje

i ogień w narodzie rozpali

Już dojrzewa w nas chwila

Jutrzenka wolności płonie

Powietrze gęstnieje

Bliski niewoli jest koniec

Przyjdzie taka chwila

Gdy serce wykrzyczy co czuje

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 

OJCIEC

Jeżeli nie splamimy honoru i zachowamy czyste serce, to żadna siła nie uczyni z nas Prusaków, ani Rosjan, ani Austriaków.

AKTORZY (wszyscy razem, tekst do wyboru)

Amen! / Żadna siła! / Prawda!

BRONKA

Tatko, a Pan Bóg się nie zgniewa jak każą nam się modlić po niemiecku i mówić do Boga „Vater”? 

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>>> 

MAMA (patrząc podejrzliwie na dzieci)

Coś ukrywacie przed nami?

STAŚ

Mieliśmy wam tego nie mówić… ale lepiej żebyście wiedzieli...

MAMA

Co to za tajemnica?

STAŚ

Postanowiliśmy zaprotestować.

OJCIEC

O czym ty mówisz? Kto będzie protestował?

BRONKA

Klasa. Pierwsza, druga „a” i druga „b”.

STAŚ

Nie będziemy się modlili po niemiecku.

OJCIEC (spogląda na MAMĘ i mówi po chwili zadumy)

Hmm…

Gdyby nie to, że jesteśmy waszymi rodzicami i boimy się o was, powiedzielibyśmy: protestujcie! Ale więcej w nas lęku o dzieci niż gniewu na zaborców. Nie wiem co powiedzieć... Uważajcie na siebie.

MAMA

Błagam, bądźcie roztropni.

Itd.

⨀ Nr 2 na CD – „Kocham cię, Polsko” – piosenka.

KOCHAM CIĘ, POLSKO

1. Za to, że

Mogę mieć

Własny kąt

Skrawek ziemi

Za ten kraj

Ziemski raj

Dobry grunt

Dla korzeni

Z całego serca i z całych sił

Refren:

Kocham, kocham, kocham cię Polsko (2x)

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 

AKT II

PROTEST DZIECI

Występują: NAUCZYCIEL/KA, ROMEK, BRONKA, STAŚ, TEKLA, MARIA KONOPNICKA, HENRYK SIENKIEWICZ, BOLESŁAW PRUS, NARRATOR I, NARRATOR II, PIES, WRÓBEL, KOT, MAMA (ta sama osoba, która grała w Akcie I), UCZNIOWIE (przynajmniej 8-10 osób, ale najlepiej około 20), RODZICE (minimum troje), ŻOŁNIERZE (minimum dwóch)

NAUCZYCIEL/KA (wita się z dziećmi w łagodnym tonie, z uśmiechem)

Guten Morgen.

DZIECI (chórem)

Guten Morgen…

ROMEK (jego głos przebija się, jest wyraźnie słyszalny)

Guten Tag!

Uczniowie wybuchają śmiechem. Ale gdy NAUCZYCIEL/KA podniesie rękę, szybko milkną.

NAUCZYCIEL/KA  

Mamy kolejny dzień – 20 maja Roku Pańskiego 1901. Ktoś przetłumaczy na niemiecki?

W klasie zalega cisza, nikt się nie zgłasza.

W takim razie przypomnijmy sobie na czym wczoraj skończyliśmy...?

NAUCZYCIEL/KA zwraca się do BRONKI:

Bronko (BRONKA wstaje), na czym wczoraj skończyliśmy?

BRONKA

Wczoraj skończyliśmy na dyscyplinie.

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>> 

NAUCZYCIEL/KA

Usiądź.

Ona jednak nie siada. NAUCZYCIELOWI/CE puszczają nerwy. Zaczyna krzyczeć.

NAUCZYCIEL/KA

Mówię, siadaj!

Siłą zmusza dziewczynkę by usiadła, następnie podchodzi do STASIA i odzywa się z szyderczym uśmiechem

Wyrecytuj mi „Vater unser“ (tzn.: Ojcze nasz)

STAŚ

Ojcze nasz, który jesteś w niebie…

NAUCZYCIEL/KA (krzyczy, a potem mówi w dwóch językach aby publiczność nieznająca języka niemieckiego rozumiała treść rozmowy)

Aufhören! Dość!

STAŚ (zaczyna mówić po polsku a do niego dołącza cała klasa; dzieci wstają i mówią wspólnie)

Ojcze nasz, któryś jest w niebie…

NAUCZYCIEL/KA (wpada w furię, przerywa im)

Wy, Polaczki, ja was nauczę dyscypliny. Będziecie śpiewali po germańsku… Wie Spatzen (tzn.: Jak wróbelki).

BRONEK

Jak wróbelki?

NAUCZYCIEL/KA

Żebyś wiedział!

GŁOS (z sali)

Ćwir, ćwir.

Wszyscy wybuchają śmiechem.

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>>> 

MAMA (wchodzi zdenerwowana do klasy)

Dzień dobry. Może mi pan/i wyjaśnić dlaczego moje dzieci wróciły ze szkoły z płaczem?

NAUCZYCIEL/KA

Dobrze, że pani przyszła. Mamy problem. Nasza władza  wyraźnie wskazuje język niemiecki jako obowiązujący wszystkich, a dzieci buntują się przeciw państwu, które was karmi, edukuje i ubiera. 

MAMA

Pan/i raczy żartować! Jesteśmy zniewoleni a nie obdarowywani. Mamy własne państwo!

NAUCZYCIEL/KA

Dummköpfe! Głupcy!  Ha, ha. To już przeszłość. Zapomnijcie o tym. Albo się podporządkujecie, albo…

Itd.

RODZICE

Przyjdzie taka chwila

obyście jej doczekali,

gdy serce do zrywu dojrzeje

i ogień w narodzie rozpali …

NAUCZYCIEL/KA

Ruhe! Milczeć! Ściągniecie na siebie gniew władzy!

RODZICE (wołają naprzemian, niekoniecznie równo)

Nie bijcie naszych dzieci!

NAUCZYCIEL/KA

Nie macie już własnej tożsamości. Wer glaubt ihr zu sein? Co wy znaczycie? Gdzie wasza flaga, gdzie godło?

RODZICE (odpowiadają kładąc dłoń na sercu)

W sercu. W sercu jest Polska.

Wszyscy RODZICE otaczają NAUCZYCIELA/KĘ więc on/a wychodzi odpychając ich. Wychodząc odgraża się.

⨀ Nr 4 na CD – „Dzieci z Wrześni” – piosenka.

DZIECI z WRZEŚNI

1. Dojrzewa czas

I budzi się w nas duch

Ojczyzno wstań

Ach wyrwij się ze snu

Dzieci bezbronne

Na wojnę same chcą iść,

Pomóż im

Dodaj sił

Refren:

Nie wyrzekniemy się naszej ziemi…

Itd.

>>>>>>>>>>>>> 

⨀ Nr 5 na CD – „Muzyka ilustracyjna II”

NARRATOR/KA (w trakcie narracji Prusacy terroryzują rodziców, aż w końcu popychając usuwają ze sceny, czyli aresztują; na scenie pozostaje tylko NARRATOR/KA).

Kulminacją i najokrutniejszymi dniami protestu dzieci z Wrześni były dni od 12 do 20 maja 1901 roku. Wówczas karą chłosty ukarano czternastu uczniów. Najdotkliwiej wychłostano Bronkę Śmidowiczównę i Stasia Jerszyńskiego. Płacz wrzesińskich dzieci usłyszeli przechodnie. Niebawem zebrali się też rodzice i inni mieszkańcy Wrześni. Nazwiska wielu z nich spisano a następnie niepokojono, sądzono i skazywano na areszt albo na kary pieniężne. Prusacy mścili się też na dzieciach, przedłużając im obowiązek szkolny albo degradując do klas niższych i zmuszając do karnych prac. Dzieci w ramach protestu napisały wiersz manifest.

TEKLA

My z Tobą Boże rozmawiać chcemy,

lecz „Vater unser” nie rozumiemy,

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>> 

AKT III

BRONKA

Występują: BRONKA, NARRATOR I, NARRATOR II (może być trzech narratorów), WOKALISTA i WOKALISTKA (może być więcej, ponieważ w Akcie III są trzy piosenki do zaśpiewania), CHÓR.

Akt III powinien być tożsamy z regionem, w którym mieszkają aktorzy. Warto więc przygotować kostiumy regionalne lub pokazać współczesność młodych ludzi wyrażającą się również w tym, co noszą na sobie, w co się ubierają, czym się posługują (smartfon) i co mają w sercu.

Scenografię proponuję zbudować w jednym z trzech wariantów – do wyboru:

- Na tle ścianki z fotografiami przedstawiającymi historię Polski i własnego regionu (może to być prezentacja multimedialna lub po prostu ściana obwieszona zdjęciami).

- Na tle barw narodowych. W centrum sceny godło. I tutaj mogą się znaleźć fotografie.

- Na tle ściany z odpowiednim a wymyślonym i wykonanym przez dzieci graffiti.

Można też wykorzystać prezentację multimedialną i pokazać historyczne zdjęcia z Wrześni:

https://www.wikiwand.com/pl/Strajk_dzieci_wrzesi%C5%84skich

W centrum sceny ustawiona ławka szkolna, najlepiej historyczna, sprzed wielu lat, jednolita - czyli siedzenie połączone z blatem, a w ławce siedząca BRONKA – jedna z bohaterek protestu we Wrześni.

https://www.wikiwand.com/pl/Strajk_dzieci_wrzesi%C5%84skich

Ten element scenografii jest odniesieniem do stojącej w formie pomnika, na skwerze przy ulicy Jana Pawła II we Wrześni, ławki szkolnej wykonanej na wzór tej historycznej, w której protestowała Bronka.

BRONKA (jedną ręka przyciska do piersi katechizm polski - oczywiście to może być dowolna oprawiona książka - a drugą odpycha katechizm niemiecki)

Gdy palono naszą flagę, zrzucano godło, wiedziałam, że te wszystkie znaki i symbole muszę ocalić od zapomnienia i pielęgnować. Wierzę, że doczekam dnia, gdy biały orzeł wyleci z mego serca i wzbije się na polskie wolne niebo.

⨀ Nr 7 na CD - „Biały orzeł w koronie” – piosenka.

Pojawia się muzyka, na scenę wchodzą powoli WOKALISTA/KA/ŚCI i CHÓR.

BIAŁY ORZEŁ W KORONIE

1. Biały orzeł w koronie

Na czerwonym tle

To nasz herb

Polski herb

Itd.

>>>>>>>>>>>>>> 

⨀ Nr 8 na CD - „Jestem Polakiem” – piosenka (utwór ten powinna wykonać para dzieci – WOKALISTA i WOKALISTKA. Mile widziany CHÓR. Podział wynika z tekstu piosenki)

JESTEM POLAKIEM

1. Ja jestem Polką a ja Polakiem (na przemian)

Spod znaku białego orła  (solo do wyboru)

My mamy biało czerwoną flagę 

I pieczęć odlaną z godła (razem)

Itd.

>>>>>>>>>>>>>>>>> 

PUENTA

Wiersz pt. „Walka”

Recytują wybrane osoby. Ważne, jest aby wiersz był wyrecytowany dynamicznie, z interpretacją, dotyczy bowiem istotnych spraw i jest swego rodzaju puentą tej sztuki.

Nie ma życia bez walki

Ale walka walce nierówna

Jedna do dobra prowadzi

Druga jest bratobójcza i brudna

Jak rozróżnić co dobre?

Co położyć na życia szali?

Jak nie zatracić się w walce

I imienia nie splamić?

Itd.

>>>>>>>>>>>>>> 

AKTOR I (ławka może służyć i innym spacerującym skwerem Jana Pawła II, ktoś podchodzi, przysiada się i wchodzi w dialog z BRONKĄ, po chwili wokół ławki gromadzi się cały skład aktorski)

Skąd pochodzisz?

BRONKA

Z Wrześni.

A ty?

AKTOR I

Z … (uzupełnij)

OSOBA II

A ja z…

OSOBA III

Ja pochodzę z…

⨀ Nr 9 na CD – „Moje pochodzenie” – piosenka

MOJE POCHODZENIE

1. Można się urodzić w domu czy w klinice

Albo w autobusie zacząć nowe życie 

Itd.